Wypadek przy pracy może wiązać się z odpowiedzialnością majątkową pracodawcy, daleko przekraczającą wartość odszkodowania które uda się uzyskać w ZUS. Dowiedz się jakie są zasady dochodzenia Twoich praw z tego tytułu.

Dzięki tej publikacji poznasz:

• wypadek przy pracy – definicja
• odpowiedzialność cywilna pracodawcy
• rodzaje odszkodowań od pracodawcy
  • zadośćuczynienie
  • odszkodowanie
  • renta
• przesłanki odpowiedzialności pracodawcy
• wina pracodawcy
• przedawnienie roszczenia o odszkodowanie
• podsumowanie

Wypadek przy pracy – definicja

“Wypadek przy pracy to zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną wywołujące uraz lub śmierć, jeśli nastąpiło w związku z pracą.”

Zazwyczaj definiujemy nagłość zdarzenia w obszarze skutków jego występowania, czyli tej sfery która jest łatwo widoczna – “pracownik nagle stracił przytomność”. Jednakże nic nie dzieje się bez przyczyny i samo zdarzenie trwa zazwyczaj dłużej, aniżeli tylko jego widoczne skutki w postaci wypadku. Z punktu widzenia prawnego zdarzenie jest nagłe, jeśli jego przyczyny wystąpiły w ciągu nie dłużej aniżeli jednej dniówki roboczej.

Równie istotną przesłanką jest wystąpienie przyczyny zewnętrznej, która nie jest zdefiniowana prawnie. Rozumiana jest szeroko i przyjmuje się, że przyczyną zewnętrzną może być każdy czynnik pochodzący spoza organizmu poszkodowanego. A co jeżeli pracownik ucierpi w pracy wskutek przewlekłej choroby lub złego stanu zdrowia? Dopuszcza się zbieg przyczyn oraz współwystępowanie obydwu, razem skutkujących wypadkiem. Jeśli jednak mamy do czynienia z wyłącznie wewnętrzną przyczyną to zdarzenie nie można określić “wypadkiem przy pracy” w rozumieniu prawnym.

Uraz jest uszkodzeniem ciała, tkanek lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego. Jeżeli uszkodzenie nie nastąpiło, zdarzenie jest traktowane jako “bez urazowe”. Śmierć pracownika jest kwalifikowana jako następstwo wypadku przy pracy jeśli nastąpiła w nieprzekraczalnym okresie 6 miesięcy od wystąpienia zdarzenia.

Związek z pracą występuje wtedy, gdy wypadek wiąże się bezpośrednio z wykonywaną pracą lub pozostawaniem w dyspozycji pracodawcy – np. oczekując na polecenie lub mając przerwę na posiłek. Związek z pracą występuje także gdy poszkodowany udawał się z miejsca zamieszkania do pracy albo w podróż służbową.

Przykład 1. Pracownik magazynu zdejmował ciężki przedmiot z wysoko położonej półki, stracił równowagę i spadł z drabiny łamiąc sobie obojczyk. Czy odpowiedzialność odszkodowawcza ogranicza się jedynie do rekompensaty z ZUS, czy także w tym wypadku zachodzi odpowiedzialność pracodawcy?

Odpowiedzialność cywilna pracodawcy

Pracownikowi, który uległ wypadkowi przysługuje prawo ubiegania się o jednorazowe odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu lub rentę z tytułu częściowej lub całkowitej utraty zdolności do wykonywanej pracy. Zgodnie z ustawą o wypadkach […] pracownik ma obowiązek wystąpić wpierw do ZUS, a po zakończeniu postępowanie przed ubezpieczycielem wnieść pozew przeciwko pracodawcy.

Ważne: pozew przeciwko pracodawcy wniesiony przed zakończeniem postępowania przed ZUS zostanie przez sąd odrzucony.

Zgodnie z kodeksem cywilnym pracodawca odpowiada na zasadzie ryzyka, a nie na zasadzie winy. Oznacza to, że jego odpowiedzialność określona jest przez zakres prowadzonej działalności, w ramach której mogą wystąpić nieszczęśliwe zdarzenia. Obowiązkiem pracodawcy jest takie postępowanie, organizacja działalności biznesowej oraz pracy wykonywanej przez zatrudnionych i jej zabezpieczenie aby potencjalne ryzyka minimalizować. Jeżeli pracodawca uchybił swoim obowiązkom w tym obszarze to można mu przypisać odpowiedzialność.

Czynnikiem, który wyłącza odpowiedzialność pracodawcy jest działanie siły wyższej (“vis major”) lub wskutek wyłącznej winy poszkodowanego albo osoby trzeciej.

Przykład 2 Nowy pracownik zakładu mechanicznego, naprawiając stojący na kanale samochód źle postawił nogę i wpadł poziom niżej łamiąc sobie żebro. Pracownik rozważa pozew przeciwko pracodawcy uważając, że odkryty kanał stanowił zagrożenie. Czy jego pozew jest uzasadniony?

Rodzaje odszkodowań od pracodawcy

Pracownik, który ucierpiał w wypadku i ma prawo domagać się od swojego pracodawcy:

• zadośćuczynienia,
• odszkodowania po wypadku,

Zadośćuczynienie ma charakter rekompensaty za cierpienia psychiczne. Ból, wytrącenie z równowagi emocjonalnej, utratę dotychczasowego stylu życia i inne dolegliwości, które z natury rzeczy odnoszą się do życia wewnętrznego człowieka. Krzywda ludzka ma charakter niewymierny, a wartość zadośćuczynienia powinna być adekwatna do skali cierpień.

Celem odszkodowania powypadkowego jest wyrównanie poniesionych szkód materialnych, zarówno w odniesieniu do utraconego majątku jak i zdrowia fizycznego. Stratami majątkowymi są zarówno wydatki poniesione na koszty leczenia, konsultacji medycznych lub rehabilitacji, jak również utracone dochody z tytułu braku lub ograniczenia aktywności zawodowej, niższych zarobków, czy zwiększonych potrzeb. Odszkodowanie ma charakter wymierny, najczęściej przyjmuje formę jednorazowej rekompensaty o ustalonej lub zasądzonej wartości.

Renta to regularny dochód, najczęściej miesięczny, którego celem jest wsparcie socjalne poszkodowanego (renta wyrównawcza). Podstawą do wypłaty renty jest zaistnienie czynu niedozwolonego (działania lub zaniechania), wskutek którego doszło do długotrwałego uszczerbku na zdrowiu poszkodowanego pracownika lub jego śmierci. Renta może przybrać obowiązek stałego świadczenia na rzecz pracownika z tytułu:

• utraty dotychczasowych możliwości zarobkowych (np. wskutek trwałego kalectwa);
• zmniejszenia się widoków na przyszłość (poszkodowany nie będzie mógł w przyszłości wykonywać swojego zawodu);
• zwiększenia potrzeb (konieczności kosztownego leczenia lub długotrwałej rehabilitacji).

Występowanie każdej z powyższych przesłanek osobno jest wystarczające aby ubiegać się o rentę. O rentę można też ubiegać się jeśli wskutek wypadku w pracy poszkodowany zmarł. Wtedy z pozwem o rentę mają prawo wystąpić rodzina i bliscy, osoby wobec których zmarły miał prawny obowiązek alimentacyjny (dzieci, małżonek), a także osoby, którym zmarły udzielał dobrowolnego, stałego wsparcia majątkowego.

Przykład 3. W zakładzie produkcyjnym wydarzył się poważny wypadek. Wskutek urazu i złamania kręgosłupa pracownik stracił władzę w nogach. Nie wiadomo czy rehabilitacja przyniesie oczekiwane efekty. Poszkodowany stracił możliwości zarobkowe i zdolność do sprostania obowiązkom domowym, a doznany uraz wtrącił go w silną depresję.

Przesłanki odpowiedzialności pracodawcy

Odpowiedzialność pracodawcy ma charakter subsydiarny (pomocniczy, uzupełniający) wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i stąd też konieczność uzyskania wpierw odszkodowania za wypadek przy pracy od ubezpieczyciela ustawowego (ZUS).

Subsydiarność odpowiedzialności pracodawcy oznacza, że pracownik ma prawo dochodzić odszkodowania (zadośćuczynienia, renty) w zakresie jakim jego szkody nie zostały zrekompensowane odszkodowaniem od ZUS-u.

Zasada procesu cywilnego nakłada na poszkodowanego pracownika ciężar przeprowadzenia dowodu przed sądem polegający na wykazaniu odpowiedzialności pracodawcy, zaistnienia czynu niedozwolonego w postaci działania lub zaniechania, w efekcie którego doszło do wypadku.

Jak stwierdza orzeczenie Sądu Najwyższego (wyrok z 7.01.2010) “pracownik, występując z powództwem, nie może w postępowaniu sądowym powołać się jedynie na fakt wypadku przy pracy, który stwierdzony został protokołem powypadkowym, lecz musi wykazać wszystkie przesłanki prawne cywilnej odpowiedzialności odszkodowawczej”.

Przykład 4. Zatrudniony w zakładzie młody inżynier nieopatrznie otworzył gorący autoklaw i wskutek silnego uderzenia poniósł śmierć na miejscu. Niestety, regulamin pracy nie informuje o warunkach pracy z urządzeniem, ani nie wskazuje osób szczególnie odpowiedzialnych za bezpieczeństwo obchodzenia się z nim. Czy rodzina śmiertelnie poszkodowanego ma prawo domagać się odszkodowania od zakładu?   

Wina pracodawcy

Wina pracodawcy może być konsekwencją zaniedbań bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP), jeżeli można uznać że do wypadku doszło wskutek niedopełnienia przez pracodawcę ciążących na nim obowiązków. Przy czym wdrożenie i przestrzeganie zasad BHP nie sprowadza się tylko do wcielenia w życie norm prawnych ale – co bardzo istotne – zasad wynikających z doświadczenia życiowego. Innymi słowo, obowiązkiem pracodawcy jest nie tylko przestrzeganie norm BHP ale zapewnienie pracownikom faktycznego bezpieczeństwa i w tym zakresie pracodawca ma obowiązek dochować reguł należytej staranności.

Stwierdzenie winy pracodawcy nie musi się wiązać ze wskazaniem osoby winnej, w tym zakresie wystarczające jest stwierdzenie tzw. “winy anonimowej” albo “winy bezimiennej” (ktoś, kiedyś, czegoś nie dopełnił i miało to tragiczny skutek).

Przykład 4. Firma zatrudniająca pracowników zza wschodniej granicy zaniedbała fakt, że zatrudnieni mają ograniczoną zdolność do rozumienia języka polskiego, skutkiem czego zasady BHP – pomimo spełnienia wymogów formalnych – nie były należycie przestrzegane. W efekcie doszło do poważnego wypadku.

Przedawnienie roszczenia o odszkodowanie

Roszczenie z tytułu wypadku przy pracy przedawniają się z upływem 3 lat, jeśli jednak szkoda wynikła z przestępstwa odszkodowanie przedawnia się po 20 latach.

Podsumowanie

Jeśli uległeś lub uległaś wypadkowi przy pracy przede wszystkim upewnij się, że wszystkie formalności związane z postępowaniem przed ZUS zostały dopełnione, to warunek dalszych działań. Następnie skontaktuj się z Kancelarią Enres i przedstaw sprawę. Z chęcią wysłuchamy Cię i podpowiemy możliwe kroki w działaniach o odszkodowanie od pracodawcy. Jest to postępowanie, które wymaga dobrego przygotowania dlatego warto powierzyć je dobrej kancelarii.